1. Grupa VAT – nowe możliwości rozliczeń w VAT podmiotów powiązanych

W ramach pakietu nowelizacji przepisów ustaw podatkowych w ramach tzw. Polskiego Ładu planowane jest wprowadzenie możliwości grupowego rozliczania VAT. Jest to rozwiązanie, które funkcjonuje w wielu krajach Unii Europejskiej. Uznanie grupy podmiotów za jednego podatnika VAT oznacza, że transakcje pomiędzy podmiotami tworzącymi grupę pozostają poza VAT nie są ani opodatkowane ani zwolnione z opodatkowania. Natomiast transakcje realizowane z podmiotami spoza grupy a członkiem grupy VAT (zarówno w zakresie sprzedaży, jak i zakupu towarów lub usług), są uznawane za realizowane przez grupę VAT.

Planowana nowelizacja Ustawy o VAT wskazuje warunki, które mają być spełnione przez podmioty tworzące grupę VAT. Muszą one pozostawać powiązane finansowo, ekonomicznie oraz organizacyjnie. Oznacza to, że ich m.in. działalność powinna być co najmniej współzależna oraz uzupełniać się wzajemnie, ewentualnie powinna mieć taki sam charakter lub być wykorzystywana przez innych członków grupy. Umowa na utworzenie zawierana ma być na co najmniej 3 lata, podczas których status jej członków oraz przesłanki ich powiązania nie mogą ulec zmianie. Grupa VAT jako jeden podatnik VAT i prowadzi jedną ewidencję czynności opodatkowanych realizowanych przez wszystkich członków grupy.

Komentarz: Jakie praktyczne znaczenie ma grupa VAT? Wdrożenie schematu rozliczania VAT przez podatnika grupowego może prowadzić do polepszenia płynności finansowej podmiotów tworzących grupę. Nabywanie towarów lub usług poza VAT może być bardziej korzystne, niż odliczanie i zwrot nadwyżki naliczonego podatku. Korzyść z utworzenia grupy VAT mogą osiągnąć w szczególności ci podatnicy, w działalności których występuje zarówno sprzedaż opodatkowana VAT, jak i zwolniona z VAT oraz podatnicy, który deklarują zwykle kwoty nadwyżki naliczonego VAT do zwrotu lub przeniesienia na kolejny okres rozliczeniowy.

2. Pakiet SLIM VAT 2 wchodzi w życie

Nowelizacja ustawy o podatku od towarów i usług z dnia 11 sierpnia 2021 r., znana pod nazwą pakietu SLIM VAT 2, została opublikowana w Dzienniku Ustaw i weszła w życie – częściowo – z dniem 7 września 2021 r. W dominującym zakresie przepisy pakietu wejdą w życie 1 października, zaś niektóre z regulacji – z dniem 1 stycznia 2022 r.

Od 1 października 2021 r. ustawa będzie jednoznacznie akceptować możliwość złożenia do umowy zawieranej w formie aktu notarialnego oświadczenia o wyborze opodatkowania dostawy nieruchomości zabudowanej, której dostawa zasadniczo podlega zwolnieniu z opodatkowania. Procedura wyboru opodatkowania transakcji przez jej strony uległa więc istotnemu uproszczeniu. Warto przy tym pamiętać, że nie uległy zmianie inne przepisy Ustawy o VAT regulujące skutku obrotu nieruchomościami. Tak więc możliwość wyboru opcji opodatkowania wciąż obowiązuje wyłącznie w stosunku do nieruchomości zabudowanych (budynków, budowli lub ich części) jeżeli podstawą prawną zwolnienia z VAT jest art. 43 ust. 1 pkt. 10 Ustawy o VAT.

Ustawodawca zdecydował się na potwierdzenie w przepisach ustawy praktyki wypracowanej przez sądy administracyjne. W licznych orzeczeniach sądy podkreślały, że wymóg złożenia oświadczenia o wyborze opodatkowania przed dniem transakcji jest nadmiernym formalizmem, którego nie przewidują przepisy Dyrektywy VAT. Również niektóre z organów podatkowych zaczęły akceptować ten pogląd, chociaż wciąż dominuje stanowisko odmienne i trzeba liczyć się w tym względzie z ryzykiem podatkowym. Niemniej, brak odrębnego oświadczenia o wyborze opodatkowania nie musi automatycznie oznaczać że transakcja zawarta przed 1 października 2021 r. nie została skutecznie wyjęta z zakresu zwolnienia VAT.

3. Czy zaliczki na poczet opłaty adiacenckiej podlegają opodatkowaniu VAT

Spór dotyczący skutków podatkowych w VAT zapłaty zaliczek na poczet opłaty adiacenckiej został rozstrzygnięty przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 18 sierpnia 2021 r. (sygn. I FSK 399/19).

Gmina wystąpiła z wnioskiem o wydanie interpretacji prawa podatkowego, opisując schemat poboru zaliczek na poczet opłat adiacenckich. Takie zaliczki pobierane są od właścicieli nieruchomości, z którymi gmina zawiera umowy cywilnoprawne, w związku z planowaną budową infrastruktury wodociągowej. W momencie, w którym wójt gminy wyda decyzję określającej wysokość opłaty adiacenckiej, wniesione uprzednio zaliczki zostaną zaliczone na poczet tej opłaty. W związku z tym pojawiła się wątpliwość – czy zaliczki na poczet opłaty adiacenckiej podlegają opodatkowaniu VAT? Gmina argumentowała, że zaliczki na poczet opłaty powinny być potraktowane tak, jak i sama opłata adiacencka. Jest to zdaniem gminy opłata wynikająca z decyzji administracyjnej, a więc jest wynikiem działania gminy w sferze prawa publicznego. Nie powinna więc podlegać opodatkowaniu VAT.

Odmienne stanowisko miał Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Uznał, że w opisanej sytuacji istnieje zobowiązanie gminy względem mieszkańców, z tytułu którego uiszczają oni płatności na rzecz gminy, zaś rozliczenie to wynika z umowy cywilnoprawnej. Zdaniem organu podatkowego, podlega więc ono opodatkowaniu VAT.

Spór przeniósł się przed sądy administracyjne, które nie miały jednak spójnego poglądu na to zagadnienie. W pierwszej instancji WSA w Gdańsku potwierdził stanowisko gminy, jednak finalne rozstrzygnięcie Naczelnego Sądu Administracyjnego potwierdziło pogląd przedstawiony przez organ podatkowy. Sąd uznał, że nie można opłaty adiacenckiej oraz zaliczki na tę opłatę traktować w sposób tożsamy, bowiem ich charakter prawny jest odmienny. W konsekwencji, zdaniem NSA, pobierając zaliczki na poczet opłat adiacenckich w niniejszej sprawie gmina działała jako podatnik VAT.

4. Odsprzedaż usług noclegowych jako świadczenie opodatkowane w schemacie VAT marża – pytanie do TSUE

Powracają wątpliwości dotyczące możliwości stosowania schematu VAT marża w zakresie usług noclegowych. Pomimo rozstrzygnięć Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz wyroków sądów administracyjnych, kwestia ta wciąż obarczona jest ryzykiem podatkowym. W postanowieniu z dnia 26 sierpnia 2021 r. sygn. I FSK 329/18 Naczelny Sąd Administracyjny zdecydował na przedstawienie TSUE kolejnego pytania prejudycjalnego w tym względzie w celu ustalenia, czy schemat opodatkowania VAT marża dla usług turystycznych może dotyczyć podatnika, który jest konsolidatorem usług hotelowych i nabywa oraz odsprzedaje usługi noclegowe innym podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą, gdy transakcjom tym nie towarzyszą żadne inne usługi dodatkowe.

Wątpliwość sądu pojawiła się na kanwie sporu rozstrzygniętego w pierwszej instancji przez WSA we Wrocławiu. Sąd uznał wówczas, że nie jest uzasadnione zawężanie pojęcia „usług turystycznych”, jak definiował je w niniejszej sprawie organ podatkowy. Usługi turystyczne opodatkowane w schemacie VAT marża mogą być, zdaniem sądu pierwszej instancji, także usługami hotelarskimi. Organ podatkowy przywoływał zaś jedno z orzeczeń TSUE, w którym Trybunał stwierdził, że dostarczenie samego zakwaterowania nie powinno być tożsame z usługą turystyczną, która ze swej natury jest złożona.

W drugiej instancji Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że argumentacja organu podatkowego może mieć uzasadnienie w Dyrektywie VAT, postanowił więc wystąpić do Trybunału o wykładnię przypisów w tym względzie. NSA uznał, że świadczenie polegające na zakupie i odsprzedaży usług noclegowych na rzecz innych podmiotów gospodarczych nie do końca mieści się w zakresie dotychczasowej wykładni usług turystycznych, wynikającej z orzecznictwa TSUE. Wystąpienie z wnioskiem o wydanie orzeczenia prejudycjalnego może doprowadzić do rozstrzygnięcia tej wątpliwości, niemniej na orzeczenie Trybunału będzie trzeba poczekać około 3 – 4 lata.