13 czerwca 2022 roku Prezydent RP podpisał ustawę zmieniającą ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych, a także niektóre inne akty prawne (dalej „Projekt”). Projekt przedstawiany jako element tarczy antyinflacyjnej czy tzw. tarczy antyputinowskiej, stanowi w praktyce niemal 50-stronicową nowelizację Polskiego Ładu, ingerującą w najgłośniejsze i najbardziej kontrowersyjne zmiany zaproponowane w ramach Polskiego Ładu. Znacząca część zmian wchodzi w życie już 1 lipca 2022 r.

Zmiany w skali podatkowej

Podstawową i najgłośniejszą zmianą objętą Projektem, jest obniżka niższej stawki skali podatkowej  z 17% do 12%.

Obniżona stawka będzie dotyczyła każdego podatnika rozliczającego się według skali podatkowej. Chodzi więc o osoby osiągające dochody na podstawie np. umów o pracę, umów zlecenia, umów o dzieło, kontraktów menedżerskich, uchwał powołujących do pełnienia funkcji w organach czy przedsiębiorców korzystających z tej metody rozliczenia. Projekt nie przewiduje konieczności spełnienia jakichkolwiek dodatkowych wymogów – korzystanie z obniżonej stawki PIT nie wymaga uprzedniego złożenia jakiegokolwiek oświadczenia czy wniosku.

Jednocześnie ustawodawca pozostawił bez zmian kwotę wolną od podatku – na poziomie 30 000 zł rocznie.

Zmianę należy ocenić pozytywne, ponieważ ma powszechne zastosowanie i wymiernie obniża podstawową stawkę podatkową. W tym kontekście warto jednak pamiętać, że – uwzględniając efektywne obciążenie dochodów składką na ubezpieczenie zdrowotne – po wejściu w życie zmian proponowanych w Projekcie polski system podatkowy będzie przewidywał dwie stawki podatku: 21% (12% PIT i 9% składki zdrowotnej) oraz 41% (32% PIT i 9% składki zdrowotnej). W roku podatkowym 2021 było to odpowiednio 18,25% (17% PIT i 1,25% składki zdrowotnej) oraz 33,25% (32% PIT i 1,25% składki zdrowotnej). Ci podatnicy, których dochody przekraczają 1 mln zł, podlegają także dodatkowej daninie solidarnościowej ze stawką 4% od nadwyżki rocznych dochodów powyżej 1 mln zł.

Obniżenie kwoty zmniejszającej podatek oraz zmiany w uwzględnianiu tej kwoty przez płatników 

Obniżenie podstawowej stawki podatkowej – pomimo utrzymania kwoty wolnej od opodatkowania na tym samym poziomie – skutkuje obniżką kwoty zmniejszającej podatek (dzięki której podatnicy „realizują” prawo do stosowania kwoty wolnej od opodatkowania).

Kwota zmniejszająca podatek wynosiła 5 100 zł rocznie (425 zł miesięcznie). Projekt obniża ją do 3 600 zł rocznie (300 zł miesięcznie).

Projekt wprowadza jednocześnie rozwiązanie atrakcyjne dla podatników osiągających dochody od różnych płatników jednocześnie. Do tej pory tylko jeden z nich mógł pomniejszać zaliczki na PIT o kwotę zmniejszającą podatek (na skutek czego część podatników pozytywne zmiany związane ze wzrostem kwoty wolnej od opodatkowania odczułaby dopiero przy rozliczeniu rocznym za 2022 r.). Zgodnie z Projektem, podatnicy będą mogli upoważnić nawet trzech płatników do pomniejszania zaliczek o odpowiednią część kwoty zmniejszającej podatek.

W konsekwencji, po zwróceniu się do trzech płatników o stosowanie kwoty wolnej od opodatkowania na etapie kalkulacji zaliczek, każdy z nich pomniejszy zaliczki o 100 zł miesięcznie. Analogicznie – dwa podmioty będą obniżały zaliczki o 150 zł miesięcznie, a jeden podmiot o 300 zł miesięcznie.

Co równie istotne – Projekt wprowadza wyczekiwaną możliwość stosowania kwoty wolnej przy kalkulacji zaliczek na PIT przed podmioty zatrudniające na podstawie umów zlecenia.

Ponadto, Projekt uchyla kłopotliwy i niezrozumiały mechanizm przedłużenia poboru i wpłaty zaliczek na PIT w trakcie 2022 r. – wprowadzony początkowo rozporządzeniem MF z 7 stycznia 2022 r., a następnie obowiązującą od 10 marca 2022 r. ustawą.

Likwidacja ulgi dla klasy średniej 

Liczne wątpliwości i głosy sprzeciwu przyniosły skutek – skomplikowany mechanizm „ulgi dla klasy średniej” ma zostać usunięty.

Co w pewnym stopniu zaskakuje, Projekt przewiduje jednocześnie „gwarancję” zwrotu różnicy wysokości zobowiązań podatkowych tych osób, które straciłyby na likwidacji „ulgi dla klasy średniej” (pomimo obniżenia podstawowej stawki PIT z 17% na 12%).

Powrót do starych zasad rozliczania dochodów osób samotnie wychowujących dzieci

Polski Ład zlikwidował wyjątkowy sposób rozliczeń podatkowych osób samotnie wychowujących dzieci. W jego miejsce wprowadzono mniej korzystną – dla niektórych podatników – ulgę zmniejszającą podatek o 1 500 zł rocznie.

Projekt przewiduje zaś w tym zakresie powrót do zasad obowiązujących przed Polskim Ładem – rodzice samotnie wychowujący dzieci będą mogli ponownie rozliczać się z nimi „wspólnie”.

Co istotne, Projekt podwyższa wysokość maksymalnych rocznych zarobków dzieci, przy których samotnie wychowujące je rodzice dalej mogą stosować omawiany sposób rozliczeń. W 2021 r. kwota ta wynosiła 3 089 zł rocznie, a Projekt przewiduje podwyższenie jej do nadspodziewanie dokładnej, ale niewątpliwie wyższej kwoty wynoszącej 16 061,28 zł rocznie.

Zmiany w uldze dla rodzin 4+

Limit dochodów dzieci, uprawniający ich rodziców do stosowania wprowadzonej Polskim Ładem ulgi dla rodzin 4+ (zwolnienia z opodatkowania do 85 528 zł rocznie), wynosi obecnie 3 089 zł rocznie. Projekt przewiduje podniesienie tej kwoty do 16 061,28 zł rocznie.

Zmiany w rozliczeniach podatkowych małoletnich

Większość dochodów osiąganych przez małoletnich – w tym renty rodzinne – jest rozliczana wraz z dochodami ich rodziców. Wyjątkiem są dochody z ich pracy, przedmiotów oddanych im do swobodnego użytku i stypendia – je rozlicza się „oddzielnie”. W konsekwencji, tylko nieliczna grupa małoletnich korzysta z własnej kwoty wolnej od opodatkowania.

Projekt przewiduje pozytywną zmianę w tym zakresie – renty rodzinne uzyskiwane przez małoletnich mają zostać włączone do katalogu „oddzielnie” rozliczanych dochodów. Dzięki temu zarówno rodzice, jak i dzieci, będą mogli korzystać z „własnych” kwot wolnych od opodatkowania.

Ulga na zabytki (tzw. Pałacyk Plus)

Wbrew pierwotnym założeniom, ulga Pałacyk Plus nie znika z polskiego systemu podatkowego. Począwszy od 2023 roku, będzie jednak obowiązywała w okrojonej formie.

Po pierwsze, wydatki poniesione na nabycie zabytku nieruchomego po 31 grudnia 2022 r. nie będą podlegały odliczeniu w ramach ulgi Pałacyk Plus.

Po drugie, wydatki na prace konserwatorskie i restauratorskie oraz roboty budowane, poniesione po 31 grudnia 2022 r., będą mogły zostać odliczone w ramach Pałacyk Plus wyłącznie wtedy, gdy dotyczą zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków. Co więcej, odliczenie będzie możliwe dopiero po uzyskaniu zaświadczenia wydanego na piśmie przez konserwatora zabytków, potwierdzającego wykonanie prac i robót zgodnie z pozwoleniem wojewódzkiego konserwatora zabytków. Odliczenie wydatków wykraczających poza zakres prac i robót określonych w pozwoleniu wojewódzkiego konserwatora zabytków lub wydatków na prace i roboty wykonane niezgodnie z pozwoleniem wojewódzkiego konserwatora zabytków, będzie niemożliwe.

Składki zdrowotne przedsiębiorców

Projekt niestety nie przewiduje powrotu do odliczania znacznej części składki zdrowotnej od podatku, jednak wprowadza pewne rozwiązanie pośrednie – odliczenie części składki zdrowotnej od podstawy opodatkowania.

Przedsiębiorcy mogliby odliczyć od podstawy opodatkowania zapłacone składki zdrowotne w wysokości:

• dla przedsiębiorców rozliczających się ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych – połowa zapłaconych składek,
• dla przedsiębiorców rozliczających się 19% liniowym PIT – do 8 700 zł rocznie (z zastrzeżeniem corocznej waloryzacji tej kwoty) i
• dla przedsiębiorców rozliczających się skalą podatkową 12-32% PIT – 0 zł rocznie.

Składki zdrowotne prokurentów

Polski Ład miał nałożyć obowiązek podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu przez prokurentów. Przepisy zostały jednak sformułowane w sposób pozwalający na twierdzenie, że prokurenci dalej nie podlegają temu obowiązkowi.

Projekt proponuje bardziej jednoznaczną zmianę w tym zakresie – prokurenci mają podlegać obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu tak samo, jak pozostałe osoby wynagradzane na podstawie powołania.

Składki zdrowotne i społeczne komplementariuszy SKA

Zgodnie z Projektem, od 1 stycznia 2023 r. komplementariusze spółek komandytowo-akcyjnych mają zostać objęci obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnymi na takich samych zasadach, jak chociażby wspólnicy jednoosobowych spółek z o.o. czy spółek komandytowych.

Oznacza to zryczałtowane składki na ubezpieczenia społeczne (opierając się na zasadach z 2022 r. – ok. 1 200 zł miesięcznie) i zryczałtowane składki na ubezpieczenie zdrowotne (opierając się na zasadach z 2022 r. – ok. 560 zł miesięcznie).

Zmiana nie dotyczy akcjonariuszy spółek komandytowo-akcyjnych.

1% podatku

Projekt przewiduje podwyższenie części podatku, o której przekazanie na rzecz Organizacji Pożytku Publicznego może wnioskować podatnik. Do tej pory wynosiła 1%. Od 1 stycznia 2023 r. „odpis” na rzecz Organizacji Pożytku Publicznego będzie mógł wynieść 1,5% podatku.